Zaparcie przyczyny. Jak pozbyć się zaparć?

Zaparcie przyczyny. Jak pozbyć się zaparć?

Przewlekłe zaparcia należą do częstych dysfunkcji układu pokarmowego. Obecnie problem zaparć dotyczy około 14% populacji na świecie. Do typowych objawów należą zmniejszona liczba wypróżnień (< 3 stolców na tydzień), wysiłek podczas defekacji, uczucie niepełnego wypróżnienia oraz oddawanie twardego stolca. Przewlekłe zaparcia mogą mieć charakter pierwotny lub wtórny. Jako, iż patofizjologia zaparć jest wieloczynnikowa, stąd kluczowe jest ustalenie przyczyny ich występowania. Ponadto zauważyć należy, że przewlekłe zaparcia mogą prowadzić do rozwoju wielu chorób. Gdyż nadmierny nacisk stolca na jelita i długotrwałe zaleganie masy kałowej w jelicie, zwiększają ryzyko chorób od strony układu pokarmowego, a nawet raka. Jak ustalić przyczynę zaprać i jak pobyć się zaprać? Tego dowiesz się z tego wpisu.

Czy to na pewno zaparcie?

O występowaniu zaparć mówimy w sytuacji, gdy oddajemy < 3 stolców na tydzień. Przy czym wypróżnianie jest określane jako utrudnione. Oddawanie stolca wiążę z wysiłkiem, czasem towarzyszy mu uczucie niepełnego wypróżnienia bądź oddawanie dużej ilości stolców o twardej konsystencji.

Ze względu na niejednorodne kryteria rozpoznania, w przypadku zaparć czynnościowych,
wprowadzono bardziej rygorystyczne zasady diagnozy.

Zgodnie z kryteriami rzymskimi IV zaparcia czynnościowe można rozpoznać wtedy, gdy w ciągu ostatnich 3 miesięcy (z początkiem objawów ≥ 6 miesięcy) występowały dwa lub więcej z poniższych objawów:

1. Wysiłek podczas parcia na stolec w ponad 25% defekacji.
2. Grudkowy lub twardy stolec w ponad 25% defekacji.
3. Uczucie niepełnego wypróżnienia w ponad 25% defekacji.
4. Uczucie przeszkody/blokady w obrębie odbytnicy/odbycie w ponad 25% wypróżnień.
5. Ręczne zabiegi celem ułatwienia ewakuacji stolca w ponad 25% wypróżnień.
6. Mniej niż 3 samoistne wypróżnienia na tydzień.

Przyczyny zaparć.

Dane epidemiologiczne z Polski wykazują, że w naszym kraju na przewlekłe zaparcia cierpi 13% społeczeństwa, więc co ósmy Polak. Częstość występowania zaparć wzrasta z wiekiem,
szczególnie po 65. roku życia. Stąd zaparcia mogą doskwierać nawet 80% osób starszych. Podkreślić należy, że zaparcia występują 2–3 razy częściej u kobiet, co jest prawdopodobnie spowodowane różnicami anatomicznymi oraz hormonalnymi (wzrost stężenia progesteronu w surowicy).

Do innych czynników ryzyka wystąpienia zaparć zalicza się styl życia, dietę ubogoresztkową, niektóre leki, występowanie dysfunkcji układu pokarmowego-IBS i SIBO. Jeśli chcemy pozbyć się zaparć, powinniśmy w pierwszej kolejności rozpoznać przyczynę ich występowania.

1. Charakter pierwotny, zaparcie czynnościowe.

W zależności od etiologii wyróżniamy zaparcia pierwotne (nazywane inaczej czynnościowymi lub idiopatycznymi). Pierwotna postać zaparć zwana inaczej zaparciem czynnościowym występuje w większości przypadków (80-90% przypadków) i ma nieznaną przyczynę. Uznaje się, że jest to tendencja wrodzona. Zwłaszcza jeśli członkowie najbliższej rodziny również borykają się z podobnym problemem.

Występowanie zaparcia czynnościowego wynika z zaburzeń w funkcjonowaniu motoryki jelita grubego, dna miednicy lub odbytu. Co ważne, występują także w zaparciowej postaci zespołu jelita drażliwego.

Typowe dla rozpoznania zaparcia o podłożu czynnościowym (wrodzonym) jest jego występowanie od długiego czasu. Tacy pacjenci zazwyczaj twierdzą, że zaparcia mają od zawsze.

2. Charakter wtórny.

Wiele czynników odpowiada za wystąpienie przewlekłych zaparć o charakterze wtórnym:

1. Przyczyny organiczne: rak jelita grubego, ucisk na jelito z zewnątrz (guz jajnika, macicy, endometrioza), choroby zapalne jelit, zwężenie niedokrwienne lub po zabiegu chirurgicznym, szczelina lub zwężenie odbytu, choroba uchyłkowa okrężnicy).
2. Choroby układu nerwowego: Parkinson, stwardnienie rozsiane SMA, neuropatia autonomiczna, choroba Hirschsprunga, zespół rzekomej niedrożności przewodu pokarmowego.
3. Czynniki psychologiczne: depresja, zaburzenia lękowe, anoreksja, bulimia.
4. Leki: hipotensyjne (antagoniści wapnia, sartany, diuretyki), leki przeciwdepresyjne (amitryptylina, imipramina, fluoksetyna), cholinolityczne (hioscyna), preparaty żelaza i wapnia, leki przeciwdrgawkowe (fenytoina, karbamazepina), przeciwpsychotyczne (haloperidol, klozapina), leki stosowane w chorobie Parkinsona (antycholinergiczne lub dopaminergiczne), leki zobojętniające (preparaty glinu i wapnia),
5. Leki przeciwbólowe: opioidy, niesteroidowe leki przeciwzapalne [NLPZ]).
6. Nadużywanie leków prokinetycznych. Pamiętać musimy, że długotrwałe stosowanie leków ułatwiających wyróżnianie prowadzi do rozleniwienia jelita i osłabienia naturalnej motoryki jelita, co w efekcie nasila tylko problem zaparć.
7. SIBO, przerost mikoflory jelitowej z jelita grubego do jelita cienkiego stanowi częstą przyczynę przewlekłych zaparć. SIBO musi zostać zdiagnozowane, a następnie wyleczone.

Zaparcie przyczyny. Jak pozbyć się zaparć?

Poniżej przedstawiono system działania w walce z zaparciami, względem przyczyny ich występowania.

1. Zaparcie pierwotne.

Jeśli problem zaparć towarzyszy nam praktycznie przez całe nasze życie, najprawdopodobniej mamy do czynienia z zaparciem czynnościowym tzw. wrodzonym.

Po pierwsze, chcąc pozbyć się uciążliwych zaparć powinniśmy zadbać o:

• Odpowiednie nawodnienie.
• Podaż błonnika w diecie (świeże warzywa i owoce).
• Aktywność fizyczną o charakterze aerobowym (bieganie, rower, marszo-biegi, odbitek, itp.).

Przy czym, szczególnie ważna jest regularna aktywność fizyczna, gdyż wysiłek fizyczny naturalnie usprawnia motorykę jelit i ułatwia pasaż jelitowy, a co za tym idzie wypróżnianie.

Po drugie, jeśli mimo wprowadzenia zmian w diecie (wysoka podaż błonnika, odpowiednie nawodnienie) i podejmowania regularnej aktywności fizycznej ( 2-3 razy w tygodniu minimum przez miesiąc) dalej borykasz się z zaparciami, możesz cierpieć na IBS. Gdyż przewlekłe zaparcia występują także w zaparciowej postaci zespołu jelita drażliwego. W tej sytuacji konieczna jest zmiana sposobu żywienia i eliminacja produktów fermentujących z diety. Gotowy jadłospis znajdziesz tutaj.

Po trzecie, w procesie pozbycia się zaparcia czynnościowego pomocne jest wsparcie mikroflory jelit. Stąd warto wprowadzić suplementy. Takie jak: babka płesznik oraz probiotyk zawierający w swoim składzie szczepy probiotyczne o potwierdzonym naukowo działaniu w leczeniu zaparcia – Lactobacillus acidophilus i Bifidobacterium lactis. Na rynku dostępny jest preparat Colon, który ułatwia wypróżnianie. Co ważne stosowanie preparatu nie zaburza naturalnej motoryki jelit i nie skutkuje tzw. rozleniwieniem jelit.

Zaparcie wtórne.

W przypadku gdy problem zaparć pojawił się na pewnym etapie naszego życia i nie towarzyszy nam od zawsze, należy rozpatrywać wtórną przyczynę zaprać tzw. nabytą.

Po pierwsze, powinniśmy udać się do swojego lekarza prowadzącego. Gdyż konieczne jest wykonanie odpowiednich badań (zleci je lekarz), celem potwierdzenia lub wykluczenia występowania poważnych schorzeń od strony układu pokarmowego.

Po drugie, jak już wyżej wspominano, stosowanie niektórych leków może być przyczyną występowania zaparć. Stąd powinniśmy zastanowić się, czy nie przyjmujemy takich leków i ewentualnie omówić problem z lekarzem.

Po trzecie, jeśli dwie wspomniane wyżej przyczyny występowania zaparć (schorzenia i leki) zostały wykluczone, bardzo możliwe jest, że mamy do czynienia z SIBO.

Algorytm postępowania diagnostycznego w przewlekłych zaparciach wg zaleceń Amerykańskiego Towarzystwa Gastroenterologii.

Zaparcie przyczyny. SIBO.

SIBO to zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego. Jest to stan, w którym w jelicie cienkim występuje zwiększona liczba bakterii, które produkują metan, co powoduje zaparcia.

Ponadto SIBO powoduje zaburzenia trawienia i wchłaniania. Głównymi objawami są: wzdęcia, bóle brzucha, biegunki, zaparcia. Nieleczone SIBO ma niekorzystny wpływ na zdrowie, gdyż w związku z zaburzeniem trawienia i wchłaniania powoduje niedobory witamin i minerałów (szczególnie żelaza, B12, B9).

W przypadku kiedy podjęte zostały liczne, nieudane próby pozbycia się problemów z zaparciami, powinniśmy przeprowadzić diagnostykę w kierunku SIBO. Wodorowo-metanowy test oddechowy to badanie wykorzystywane w diagnostyce SIBO. Ważne jest, aby pomiar obejmował stężenie dwóch gazów: wodoru (H2),  metanu (CH4).

SIBO-jak rozpoznać?

Najlepszym sposobem na potwierdzenie lub wykluczenie występowania SIBO jest wykonanie wodorowo-metanowego testu oddechowego. Badanie realizowane jest także w formie wysyłkowej, dla pacjentów zamieszkujących na terenie mniejszych miejscowości. Gdzie realizacja stacjonarna jest niedostępna, gdyż stacjonarne badania w kierunku SIBO realizowane są tylko na terenie większych miast Polski.

Jeśli z jakichś przyczyn nie możemy lub nie chcemy wykonać badania w kierunku SIBO, możemy w pierwszej kolejności zastosować dietę dedykowaną dla Zespołu Jelita Drażliwego IBS. Dzięki temu będziemy w stanie określić prawdopodobieństwo występowania SIBO. Wtedy mimo eliminacji produktów fermentujących z diety nasze dolegliwości całkowicie nie miną. Możemy jedynie odczuć zmniejszenie natężenia ich występowania. Jeśli zmiana diety spowoduje całkowitą eliminację zaparć, wtedy najprawdopodobniej mamy do czynienia z IBS.

Należy podkreślić, że objawy IBS i SIBO się na siebie nakładają i nierzadko współwystępują. Różnica polega na tym, że SIBO wymaga zastosowania leczenia, zaś IBS (bez SIBO) jedynie zastosowania odpowiedniej diety.

Ponadto możliwe jest również występowanie IBS z SIBO. W tym wypadku po przeleczeniu SIBO należy stosować dietę dedykowaną dla zespołu jelita drażliwego. W tym celu bardzo pomocna okazać się może współpraca z dietetykiem klinicznym.

Podsumowanie.

Zaparcia są powszechnym, przewlekłym schorzeniem przewodu pokarmowego, które
w sposób istotny wpływa na jakość życia pacjenta. Ponadto ważne jest, aby na bagatelizować problemu przewlekłego zaparcia, gdyż prowadzić ono może do rozwoju poważnych schorzeń przewodu pokarmowego. Związanych z długotrwałym zaleganiem patogennej masy kałowej w obrębie jelita.

Rozpoznanie zaparć powinno opierać się na podstawie historii pacjenta i/lub kryteriach uzyskanych z wywiadu lekarskiego. Obecnie postępowaniem pierwszego rzutu w leczeniu zaparć są zmiany w stylu życia, sposobie odżywiania oraz przyjmowanie preparatów wspomagających pasaż jelitowy (babka płesznik, probiotyki). Rozpatrując przyczyny występowania zaprać, należy pamiętać o możliwym występowaniu zespołu jelita drażliwego IBS oraz SIBO. Wybór skutecznej terapii jest zależy od przyczyny występowania zaparć. Stąd odgrywa ono kluczową rolę w przebiegu tego procesu.

Bibliografia:

1. Daniluk, J. (2018). Przewlekłe zaparcia—niedoceniany problem kliniczny. Gastroenterologia Kliniczna. Postępy i Standardy, 10(1), 1-13.
2. Lasota, B. (2011). Problem zaparć–jak pomóc pacjentom. Szczególna rola błonnika. Świat Medycyny i Farmacji, (8), 38-45.