Dieta epigentyczna, czyli świadome hakowanie genów za pomocą żywienia. Poznaj najlepszy model diety na poprawę jakości swojego genomu oraz długie życie w zdrowiu i szczęściu. Oto Twoja droga do długowieczności i wolności od chorób!
Wpływ diety na geny.
Epigenom to zestaw modyfikacji chemicznych DNA i histonów, które regulują, które geny są aktywne, a które wyciszone. Te procesy nie zmieniają samego DNA, ale wpływają na ekspresję genów. Dieta jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na epigenom w ciągu całego życia.
Wpływ sposobu żywienia na epigenom jest przedmiotem intensywnych badań naukowych, ponieważ rodzaj spożywanego pokarmu może znacząco modyfikować ekspresję genów bez zmiany sekwencji DNA.
To działanie odbywa się poprzez mechanizmy epigenetyczne, w szczególności metylację DNA. Polega ona na dodawaniu grup metylowych (-CH₃) do cytozyny w DNA, co zwykle wycisza aktywność genów, jednocześnie ograniczając rozwój chorób (nawet jeśli występuje obciążenie genetyczne).
Podsumowując, nasz styl życia, a zwłaszcza sposób żywienia ma wpływ na ekspresję naszych genów, rozwój chorób przewlekłych oraz długość życia. Zdrowa i odpowiednio zbilansowana dieta będzie wyłączać wadliwe geny, chroniąc nas przed chorobami, z kolei niezdrowa i nieprawidłowa dieta będzie włączać wadliwe geny powodując rozwój wielu chorób.
Co ciekawe, zmiany epigenetyczne mogą być dziedziczone. Stąd osoby prowadzące zdrowy tryb życia będą rodziły zdrowe dzieci, podczas gdy niezdrowi osobnicy będą wydawali na świat potomstwo predysponowane do słabszego zdrowia.
Jaka dieta dla długiego życia w zdrowiu?
Najlepszym dowodem na to, że sposób żywienia reguluje ekspresję genów są wyniki badań wpływu diety na geny bliźniaków jednojajowych. Badania na bliźniętach jednojajowych, są cenne w analizie wpływu diety na epigenom, ponieważ bliźnięta mają niemal identyczny materiał genetyczny, a różnice w ich fenotypach (wyglądzie i zachowaniu) mogą być przypisane jedynie czynnikom środowiskowym, w tym diecie.
Zauważyć należy, że gdyby dieta nie miała żadnego wpływu na nasze geny, wtedy bliźnięta jednojajowe wykazywałby teką samą ekspresję genów, niezależnie od stylu życia. Tymczasem badania naukowe przeprowadzone na bliźniętach jednojajowych, gdzie jeden z bliźniąt stosował dietę wegańską, a drugi wszystkożerną, wykazały, że bliźnięta na diecie wegańskiej wykazywały niższy wiek biologiczny w porównaniu do swoich bliźniaczych rodzeństw.
W jednym z badań naukowych przeprowadzonych na bliźniętach (grupa 21 par bliźniąt) wykazano, że zastosowanie 8-tygodniowej diety wegańskiej u jednego z bliźniaków spowodowało obniżenie wieku biologicznego o około 0,63 roku, podczas gdy drugi bliźniak na diecie wszystkożernej nie zanotował żadnych efektów.
Wyniki jasno sugerują, że dieta obfitująca w żywność roślinną skutecznie spowalnia procesy starzenia na poziomie molekularnym. Proces ten wynika z wysokiej zawartości antyoksydantów, błonnika i innych składników odżywczych znajdujących się w produktach roślinnych.
Po pierwsze, przejrzyjmy nawyki żywieniowe wpływające epigenetycznie:
- Ograniczenie kalorii (CR) – aktywuje geny naprawy i sirtuiny (np. SIRT1).
- Post przerywany (intermittent fasting) – poprawia profil epigenetyczny, zwiększa autofagię.
- Dieta przeciwzapalna- oparta na żywności roślinnej, bogata w błonnik i przeciwutleniacze – redukuje stan zapalny i stres oksydacyjny.
Po drugie, zapamiętaj kluczowe składniki odżywcze w procesie zmian epigenetycznych i metylacji DNA:
- witamina B9 (kwas foliowy) oraz B12,
- cholinia,
- metionina.
Przede wszystkim niedobory witamin B12 oraz B9 są czynnikami niekorzystnie wpływającymi na nasze geny. Głównymi czynnikami powodującymi zbyt niski poziom B12 oraz B9 w organizmie są:
- nieprawidłowa dieta (uboga w produkty zawierające B12 oraz kwas foliowy)
- zły stan jelit i zaburzenia wchłaniania (IBS, SIBO, choroby zapalne jelit)
- mutacja w obrębie genu MTHFR (odpowiada za metylację). W przypadku mutacji MTHFR mimo odpowiedniej podaży witamin B12 I B9 z pożywieniem organizm nie będzie ich przyswajał. W rezultacie dojdzie do wystąpienia niedoborów.
Stąd kluczowe jest regularne wykonywanie badań krwi i monitorowanie poziomu witamin w organizmie.
Dieta przeciwzapalna- najlepsza dla genów.
Dieta przeciwzapalna korzystnie wpływa na epigenom, ponieważ maksymalnie wspiera pracę układu odpornościowego, dostarcza składników odżywczych, które modulują ekspresję genów pozwalając zachować dobre zdrowie nawet na późnym etapie życia.
Podkreślić należy, że chcąc uzyskać prozdrowotny efekt płynący z tego modelu żywienia musimy w całości przyjąć i zastosować zasady diety przeciwzapalnej.
Co ważne, konieczna jest eliminacja produktów prozapalnych: cukru, przetworzonej żywności, kwasów tłuszczowych nasyconych, kwasów tłuszczowych trans oraz produktów pszennych. Więcej o prozapalnych właściwościach pszenicy przeczytasz tutaj.
Oto, dlaczego typ diety przeciwzapalnej jest szczególnie skuteczny epigenetycznie:
- Zmniejszenie stresu oksydacyjnego i stanów zapalnych.
Warzywa, owoce, przyprawy (np. kurkuma, imbir) zawierają flawonoidy, polifenole i witaminy (C, E), które działają jako przeciwutleniacze. Zmniejszają poziom cytokin prozapalnych, które mogą epigenetycznie aktywować geny zapalne (np. przez metylację DNA i modyfikacje histonów).
2. Wpływ na metylację DNA.
Kwas foliowy, witamina B12, cholina (obecne w zielonych warzywach, rybach, orzechach) są kluczowe w tzw. cyklu metylacji. Dostarczają grup metylowych potrzebnych do prawidłowej metylacji DNA — procesu, który może wyciszać szkodliwe geny (np. prozapalne lub nowotworowe).
3. Regulacja mikrobiomu jelitowego.
Błonnik i polifenole wspierają zdrowy mikrobiom, który z kolei wpływa na produkcję krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (np. maślanu). Te metabolity działają epigenetycznie, m.in. hamując enzymy HDAC (deacetylazy histonowe), co aktywuje geny ochronne.
4. Kwasy tłuszczowe omega-3 i zdrowe tłuszcze.
EPA i DHA z ryb morskich oraz olej z oliwek, orzechy mogą wpływać na ekspresję genów za pośrednictwem receptorów jądrowych (np. PPAR).
Moduluje to transkrypcję genów odpowiedzialnych za stan zapalny, metabolizm i odporność.
Podsumowując dieta przeciwzapalna wycisza ekspresję genów prozapalnych, wspiera metylację DNA oraz wpływa na mikrobiom. Wszystkie te procesy bezpośrednio oddziałują na epigenetykę, skutecznie chroniąc przed rozwojem chorób przewlekłych oraz spowolniając procesów starzenia się, co w efekcie pozytywnie rzutuje na długość życia.
Chcesz żyć długo i w zdrowiu? Zastosuj dietę przeciwzapalną!
Podsumowanie.
Dieta może regulować epigenom, a przez to wpływać na procesy starzenia i długość życia w zdrowiu i szczęściu.
Zbilansowane odżywianie oparte na zasadach diety przeciwzapalnej, bogatej w bioaktywne związki, witaminy z grupy B, polifenole i ograniczoną ilość kalorii ma potencjał wydłużania życia i zachowania dobrego stanu zdrowia na starość.
BIBLIOGRAFIA
- https://bmcmedicine.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12916-024-03513-w
- Milagro, F. I., et al. (2013) Dietary factors, epigenetic modifications and obesity outcomes: Progresses and perspectives. Molecular Aspects of Medicine, 34(4), 782–812 https://doi.org/10.1016/j.mam.2012.06.010
- Mathers, J. C. (2019) Nutrition and epigenetics in the development of metabolic disease. Current Opinion in Lipidology, 30(1), 24–30.
- Ghosh, S., & Mitchell, D. L. (2020). Dietary modulation of epigenetics: A review of currently available bioactive food components.
- Current Opinion in Clinical Nutrition and Metabolic Care, 23(5), 347–352.
- Friso, S., & Choi, S. W. (2002). Gene-nutrient interactions and DNA methylation.
- The Journal of Nutrition, 132(8 Suppl), 2382S–2387S.
- de la Rica, L., et al. (2013) Inflammatory signaling and epigenetics in the immune system.
- Epigenomics, 5(5), 517–532. https://doi.org/10.2217/epi.13.50
