Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten jest jednostką chorobową, w której występują objawy podobne do celiakii. Jednak rozpoznanie tej jednostki chorobowej przebiega w inny sposób niż rozpoznanie celiakii. Najczęstszymi objawami występowania nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten są dolegliwości jelitowe oraz pozajelitowe, jak przewlekłe zmęczenie. Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten to niedawno zdefiniowana patologia włączona do grupy zaburzeń związanych ze spożywaniem glutenu. W tym wpisie dokładnie przedstawię informacje dotyczące etiologii i diagnostyki nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten.
Przyczyny i objawy.
Spożywanie pokarmów zbożowych jest czynnikiem wyzwalającym choroby glutenozależne. Termin „nietolerancja glutenu” obejmuje trzy różne jednostki:
- Celiakię,
- alergię na pszenicę,
- nieceliakalną nadwrażliwość na gluten.
Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten jest jednostką w przebiegu której występuje nadwrażliwość na gluten bez zdiagnozowanej celiakii. Zatem pamiętajmy, że wykonanie badań i wykluczenie celiakii nie daje pełnej pewności, że spożywanie glutenu nam nie szkodzi.
Objawy
Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten objawia się niespecyficznymi objawami, które możemy podzielić na dwie grupy: jelitowe i pozajelitowe.
Wśród objawów jelitowych wyróżniamy:
- Dyskomfort i ból brzucha,
- biegunka,
- wzdęcia.
Wśród objawów pozajelitowych wyróżniamy:
- Przewlekłe zmęczenie,
- ból głowy,
- niepokój.
W przypadku wystąpienia wyżej wymienionych objawów należy kolejno sprawdzić występowanie:
- Celiakii.
- alergii na pszenicę/gluten,
- nieceliakalnej nadwarażliwości na gluten.
W przypadku wszystkich wymienionych powyżej jednostek chorobowych, dieta bezglutenowa jest podstawową, skuteczną, a zarazem jedyną metodą leczenia. Jednak zaznaczyć należy, że jest to kwestia wymagająca odpowiedniego rozpoznania i diagnozy.
Przede wszystkim nie powinniśmy z góry zakładać, że musimy wyeliminować gluten z diety. Gdyż gluten nie każdemu szkodzi i niektóre osoby mogą spożywać go w rozsądnych ilościach i formach.
Obecnie rynek produktów bezglutenowych stale rośnie, nie tylko z powodu negatywnego oddziaływania glutenu na zdrowie, ale także z powodu pewnego rodzaju mody. Wielu celebrytów reklamuje dietę bezglutenową. Faktem jest, że gluten, a w szczególności obecna w pszenicy gliadyna, są to białka oporne na trawienie. Dlatego spożywanie glutenu często powoduje problemy od strony układu pokarmowego. W szczególności wśród osób ze schorzeniami jelit oraz IBS.
Co więcej, gluten jest czynnikiem mocno prozapalnym wśród pacjentów autoimmunologicznych. Proces ten wynika z zaburzenia czynności jelit, co z kolei skutkuje osłabieniem pracy układu odpornościowego, którego centrum zlokalizowane jest właśnie w obrębie jelit.
Diagnostyka
Nieceliakalną nadwrażliwość na gluten stwierdza się po uprzednim wykluczeniu celiakii oraz alergii na białko pszenicy. Teraz, po kolei, wskażę drogi diagnostyczne, jakie powinniśmy pokonać przy bliżej nieokreślonych problemach jelitowych:
1. Badanie w kierunku celiakii. Celiakia jest chorobą autoimmunologiczną występującą u genetycznie podatnych osób z genotypami HLA-DQ2 i/lub HLA-DQ8. Celiakia charakteryzuje się obecnością swoistych przeciwciał serologicznych, takich jak: IgA przeciw transglutaminazie tkankowej (tTG), IgA przeciw endomysium (EMA) oraz przeciw deamidowanym peptydom gliadyny IgG (DPG). W przebiegu celiakii dochodzi do zaniku kosmków dwunastnicy.
Jeżeli na co dzień w swojej diecie spożywamy gluten wykonajmy badania:
–https://zdrowegeny.pl/badanie-krwi/celiakia-przeciwciala-przeciw-transglutaminazie-tkankowej
–https://zdrowegeny.pl/badanie-krwi/celiakia-przeciwciala-przeciw-endomysium-ema
–https://zdrowegeny.pl/badanie-krwi/celiakia-badanie-przeciwcial-iga-calkowite-dgp-ttg
Zaś jeżeli jesteśmy na diecie eliminującej gluten (bezglutenowej) powinniśmy skorzystać z diagnostyki genetycznej. Bowiem wtedy badania przeciwciał z krwi nie będą miarodajne, z powodu braku ekspozycji organizmu na badany alergen.
–https://zdrowegeny.pl/badania-genetyczne/celiakia
! Pamiętajmy, że ostateczna diagnoza i 100% potwierdzenie występowania celiakii u pacjenta wymaga wykonania biopsji dwunastnicy.
2. Badanie w kierunki alergii na gluten. Ten typ nietolerancji klasyfikowany jest jako klasyczna alergia pokarmowa, która jest indukowana spożyciem pszenicy glutenu. Co prowadzi do nadwrażliwości typu I i typu IV. Kluczową rolę w mechanizmie alergii odgrywają immunoglobuliny IgE.
–https://zdrowegeny.pl/test-polycheck-badanie-na-alergie-na-mleko-i-gluten
3. Diagnostyka nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten. Ostatni etap diagnostyki dla pacjentów, u których nie zidentyfikowano mechanizmów alergicznych i autoimmunologicznych (alergii i celiakii). Tutaj sprawa się komplikuje ze wzglądu na brak oficjalnych markerów diagnostycznych.
Obecnie dostępne na rynku badania:
– Nietolerancje pokarmowe https://zdrowegeny.pl/immunodiagdieta
– Badanie przeciwciał przeciwko transglutaminazie tkankowej w klasie IgA/IgG.
https://zdrowegeny.pl/badanie-krwi/celiakia-badanie-przeciwcial-iga-calkowite-dgp-ttg
https://zdrowegeny.pl/badanie-krwi/celiakia-badanie-przeciwcial-igg-dgp-ttg-czynnik-castlea
W 50% przypadków z nieceliakalną nadwrażliwością na gluten obserwuje się podwyższenie przeciwciał antygliadownych IgA/IgG.
! Ważne jest aby przed przystąpieniem do powyższej diagnostyki spożywać gluten w codziennej diecie. Zaleca się minimum 1 posiłek zawierający gluten dziennie przez okres przynajmniej 2-3 tygodni. W przeciwnym razie możemy otrzymać wynik fałszywie negatywny.
Diagnostyka nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten
Zanaczyć należy, że dowody naukowe dotyczące biomarkerów diagnostycznych dla nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten są nieliczne. Obecnie dostępne badania naukowe wskazują na:
-przeciwciała antygliadyny,
-zonulinę,
-test ALCAT, mikro-RNA, incRNA i niektóre cytokiny.
Z punktu widzenia dietetyka
Z praktycznego doświadczenia dietetyka klinicznego, zdobytego w pracy z pacjentami, uważam, że w diagnozowaniu nietolerancji glutenu bardzo pomocne są badania alergii pokarmowych oraz testy nietolerancji pokarmowych w klasie IgG.
Również dobrze się sprawdza metoda eliminacji i prowokacji, która polega na okresowym wyłączeniu i włączeniu produktów glutenowych do diety. Proces ten wymaga jednoczesnej obserwacji (najlepiej notowania), zarówno samopoczucia, jak i dolegliwości żołądkowo-jelitowych w trakcie trwania eksperymentu.
Dodatkowo u pacjentów z nieceliakalną nadwrażliwością na gluten często obserwuje zaburzony stan odżywienia organizmu i widoczne w wynikach niedobory witamin i minerałów. Z tego też powodu oprócz wyżej wymienionych markerów warto wykonać podstawowe badania kontrolne. W niektórych przypadkach stan ten może zaburzać funkcjonowanie innych organów. Takich jak: tarczyca, wątroba, układ odpornościowy. Tak aby móc ocenić stan zdrowia i odżywienia organizmu. Listę badań znajdziecie tutaj.
Podkreślić należy, że diagnostyka i odpowiednie rozpoznanie jest kluczowe i konieczne. Bowiem postępowanie dietetyczne (mimo występowania podobnych objawów) w omówionych chorobach glutenozależnych jest odmienne. Przede wszystkim, celiakia wymaga stosowania bezwzględnej diety bezglutenowej, gdyż nawet śladowe jego ilości będą wywoływać niepożądane objawy.
Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten w IBS
Różnicowanie między nieceliakalną nadwrażliwością na gluten a czynnościowymi chorobami przewodu pokarmowego- głównie zespołem jelita drażliwego (IBS) może być trudne, ponieważ niektóre z wyżej wymienionych objawów mogą nakładać się i współistnieć z objawami IBS.
Badania wykazują, że 37% osób z nieceliakalną nadwrażliwością na gluten spełnia kryteria rzymskie III dla IBS. W rzeczywistości pacjenci z IBS muszą znacząco ograniczyć, a najlepiej wyeliminować udział glutenu w diecie. Gdyż jego spożywanie wiąże się z nasileniem objawów jelitowych.
Podsumowanie
Spożywanie w codziennej diecie białek glutenowych może wywoływać szereg niepożądanych objawów jelitowych i pozajelitowych. Dlatego ważne jest, aby odpowiednio zdiagnozować czy występuje u nas nieprawidłowa reakcja na gluten, bądź konkretną jego frakcję. Nieprzemyślane stosowanie restrykcyjnej diety bezglutenowej może wiązać się ze spożywaniem wysoko-przetworzonej żywności, niedoborami pokarmowymi, a nawet rozwojowi wielu schorzeń.
Więcej na temat glutenu, jakie są rodzaje białek glutenowych i które szkodzą najbardziej przeczytasz tutaj.
Bibliografia:
- Roszkowska A, Pawlicka M, Mroczek A, Bałabuszek K, Nieradko-Iwanicka B. Non-Celiac Gluten Sensitivity: A Review. Medicina (Kaunas). 2019 May 28;55(6):222. doi: 10.3390/medicina55060222. PMID: 31142014; PMCID: PMC6630947.
- https://www.elsevier.es/es-revista-gastroenterologia-hepatologia-14-linkresolver-sensibilidad-al-gluten-no-celiaca-S0210570522002278
